Theo thống kê, mỗi năm ở Mỹ có khoảng 77.000 người mắc bệnh u sắc sắc tố (melanoma) và trên thế giới cứ mỗi 57 phút lại có một người tử vong vì căn bệnh này. Nó là nỗi sợ hãi của những quốc gia châu Âu nhưng lại khá an toàn với các quốc gia nơi người dân có làn da sậm màu.
Bác sỹ kiểm tra từng nốt ruồi để xác định u hắc sắc tố
Bệnh phân Biệt màu da
Theo hệ thống phân loại da Fitzpatrick, da con người được chia thành 6 loại:
>> Loại 1: Da rất trắng, tóc vàng hoặc đỏ, mắt xanh biển, thường có tàn nhang. Da luôn bị bỏng nắng và không bao giờ bị rám nắng.
>> Loại 2: Da trắng, tóc vàng hoặc đỏ, mắt màu xanh biển, xanh lá cây hoặc nâu hạt dẻ. Da thường bỏng nắng, bị rám nắng mức độ nhẹ.
>> Loại 3: Da màu trắng ngà, đa dạng về màu tóc và màu mắt. Da bỏng nắng mức độ nhẹ, rám nắng mức độ trung bình.
>> Loại 4: Da hơi ngăm, điển hình là người Địa Trung Hải. Da bỏng nắng mức độ nhẹ, dễ bị rám nắng.
>> Loại 5: Da ngăm, điển hình là màu da của người Trung Đông. Da hiếm khi bỏng nắng, rám nắng mức độ rất nặng.
>> Loại 6: Da nâu đen/da đen: không bao giờ bỏng nắng, rất dễ bị rám nắng.
Khi da bị tổn thương do tia cực tím (UV), loại sóng ánh sáng phát ra từ tia mặt trời khiến các tế bào da phát triển bất thường. Tia UV cũng chịu trách nhiệm cho phần lớn các trường hợp ung thư da. Chúng ta đều biết, có hai loại tia cực tím UVA và UVB, trong đó tia UVA xuyên sâu qua da hơn. Sau một thời gian phơi nắng, khả năng chống ung thư của bạn sẽ bị suy yếu.
Bên cạnh tia UV là nguyên nhân chính gây ra bệnh, u hắc sắc tố cũng dễ gặp ở người từng bị bỏng, người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời (hoạt động ngoài trời, tắm nắng…), người tiếp xúc với nguồn sáng nhân tạo (buồng nhuộm da và những người có nhiều nốt ruồi trên cơ thể. Điều đặc biệt là u hắc sắc tố chủ yếu gặp ở các quốc gia có khí hậu cận nhiệt đới.
Bác sỹ Guillaume Orieux, Trưởng khoa Da liễu Bệnh viện FV, cho biết những người gốc Anh và Ireland, có da loại 2 thường dễ mắc bệnh này. Úc và Mỹ cũng là hai quốc gia có số lượng người mắc bệnh u hắc sắc tố cao vì hai quốc gia này có phần lớn người dân đều là dân nhập cư từ Anh và Ireland. Còn người dân Pháp thuộc loại da thứ 3 và người Việt Nam thuộc loại da thứ 4, tỷ lệ mắc bệnh thấp.
PHÁT HIỆN SỚM DỄ ĐIỀU TRỊ DỨT ĐIỂM
Sự gia tăng tỷ lệ mắc bệnh u hắc sắc tố da tại các nước phương Tây, đặc biệt là Úc khiến Tổ chức Y tế đưa ra thông báo đặc biệt về căn bệnh này. Cũng như những bệnh ung thư khác, u hắc sắc tố có thể được điều trị nếu phát hiện sớm bằng một cuộc phẫu thuật không quá phức tạp.
Cũng theo bác sỹ Guillaume Orieux, các dấu hiệu và triệu chứng đầu tiên của melanoma thường là: Sự thay đổi về hình dạng của các nốt ruồi và sự phát triển của các sắc tố mới bất thường trên da. Bạn chỉ cần nhớ hướng dẫn có tên gọi là ABCDE để theo dõi và phát hiện các dấu hiệu của bệnh. Khi có dấu hiệu sau, bạn nên đến bác sỹ để được tư vấn thêm:
>> A (ASYMMETRY) hình dạng bất đối xứng: Nốt ruồi hoặc vết bớt có hình dạng không đối xứng, nửa bên này không giống với bên còn lại.
>> B (BORDER irregularity): Bờ của nốt ruồi lồi lõm, gồ ghề, có rãnh, mờ.
>> C (COLOUR variegation) không tiệp màu: da có màu đen hoặc nâu nhưng không đồng đều, chỗ đậm chỗ nhạt.
>> D (DIAMETER) đường kính: nên chú ý đến những nốt ruồi có đường kính lớn hơn 6 mm (kích thước của đầu tẩy bút chì) hoặc đang phát triển lớn hơn.
>> E (EVOLVING) sự phát triển: nốt ruồi có sự thay đổi về kích thước, hình dạng, màu sắc, độ cao, ngứa, chảy máu. Mặc dù u hắc sắc tố là dạng ung thư nghiêm trọng nhất của ung thư da nhưng nếu được phát hiện và cắt bỏ sớm, việc điều trị sẽ thành công. Cách phổ biến nhất trong việc điều trị bệnh ở giai đoạn đầu là phẫu thuật ngay ở vị trí phát hiện ung thư. Một số trường hợp bác sỹ chỉ yêu cầu điều trị chứ không cần phẫu thuật. Khi bệnh đã di căn sang các bộ phận khác, bệnh nhân phải xạ trị, hóa trị hoặc liệu pháp miễn dịch.
Bác sỹ Guillaume Orieux, Trưởng khoa da liễu, B ệnh viện FV
“Mặc dù u hắc sắc tố là dạng ung thư nghiêm trọng nhất của ung thư da nhưng nếu được phát hiện và cắt bỏ sớm, việc điều trị sẽ thành công. Cách phổ biến nhất trong việc điều trị bệnh ở giai đoạn đầu là phẫu thuật ngay ở vị trí phát hiện ung thư. Một số trường hợp bác sỹ chỉ yêu cầu điều trị chứ không cần phẫu thuật. Khi bệnh đã di căn sang các bộ phận khác, bệnh nhân phải xạ trị, hóa trị hoặc liệu pháp miễn dịch.” – bác sĩ Guillaume Orieux nói.
ASPIRIN CÓ THỂ GIẢM NGUY CƠ UNG THƯ DA
Các nhà nghiên cứu của trường Đại học Stanford, Mỹ tiến hành một cuộc nghiên cứu ở phụ nữ trong độ tuổi từ 50–79 sử dụng aspirin trong vòng 12 năm. Kết quả cho thấy, phụ nữ thường xuyên sử dụng aspirin có ít khả năng phát triển khối u ác tính hơn những phụ nữ ít sử dụng hoặc không sử dụng aspirin. Nghiên cứu này vẫn cho kết quả như vậy khi các nhà nghiên cứu phân loại màu da, thói quen sử dụng kem chống nắng, nhuộm da và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư da.
Tiến sỹ Jean Tang, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết aspirin là thuốc giảm viêm và điều này có thể lý do tại sao sử dụng aspirin có thể làm giảm nguy cơ phát triển khối u ác tính.
Úc là quốc gia có tỷ lệ người mắc bệnh u hắc sắc tố mỗi năm 32/100.000 người/năm. Theo đánh giá chung, tỷ lệ này ở Việt Nam khoảng 0,5/100.000 người/năm.
Đừng quên kiểm tra những nốt ruồi xuất hiện bất thường trên cơ thể, chúng có thể là dấu hiệu của ung thư da.
TỰ BẢO VỆ MÌNH KHỎI U HẮC SẮC TỐ
Ngoài ánh nắng là thủ phạm chính, u hắc sắc tố cũng có yếu tố di truyền. Viện nghiên cứu u hắc sắc tố Úc, quốc gia có số người mắc bệnh này cao nhất thế giới, đưa ra 5 lời khuyên cho như sau:
1. TÌM BÓNG MÁT: để tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong khoảng thời gian nóng nhất trong ngày (từ 11 giờ đến 3 giờ).
2. CHE CHẮN: Cố gắng che da càng nhiều càng tốt. Mặc áo có thể che được phần lưng và phần cổ. Chọn chất liệu vải có thể ngăn được tia UV làm tổn hại đến da.
3. KEM CHỐNG NẮNG: Sử dụng kem chống nắng có chỉ số chống nắng (SPF) 30+ trở lên. Bôi kem chống nắng 20 phút trước khi đi ra ngoài và bôi lại sau 2 tiếng, sau khi bơi lội hoặc bất cứ hoạt động nào đổ mồ hôi.
4. MŨ RỘNG VÀNH: Đội một chiếc mũ rộng vành để bảo vệ mặt, đầu, tai và cổ từ ánh nắng mặt trời.
5.KÍNH RÂM: Bảo vệ đôi mắt của bạn bằng một cặp kính râm. Đây là việc làm đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả.
Đội mũ rộng vành và đeo kính mát để bảo vệ làn da; MẮT KÍNH chống tia UV, Cartier
Ngoài ra, mỗi năm kiểm tra da một lần tại bệnh viện da liễu.
